Wat gebeurt er in Tigray? De wrede burgeroorlog in Ethiopië uitgelegd
In het noorden van Ethiopië zijn miljoenen ontheemd en duizenden gedood door regeringstroepen, en hongersnood dreigt
- Staat de burgeroorlog in Ethiopië op een 'keerpunt' nu de Tigray-rebellen belangrijke steden heroveren?
- Kan het geweld in Tigray uitmonden in genocide?
- Wat gebeurt er in Tigray? De wrede burgeroorlog in Ethiopië uitgelegd
- Ethiopische burgeroorlog: van ‘Afrikaans succesverhaal’ tot bruut conflict
- The Week Unwrapped: Is de Ethiopische premier een held of een schurk?
- Waarom Ethiopië afstevent op een burgeroorlog
Ethiopiërs uit Tigray protesteren in november 2020 voor het Department of International Relations and Cooperation (DIRCO) in Pretoria, Zuid-Afrika
PHILL MAGAKOE/AFP via Getty Images
Ethiopië werd tot vorig jaar gezien als een van Afrika's grote recente succesverhalen. Vanaf het midden van de jaren negentig begon het op weg te gaan naar democratie, en van een staat van bittere armoede - in 2000 was het 's werelds op een na armste natie - werd het een model voor snelle, effectieve ontwikkeling. In 2019 won premier Abiy Ahmed de Nobelprijs voor de Vrede voor het beëindigen van de 20-jarige oorlog van Ethiopië met buurland Eritrea.
Maar aan de onderliggende etnische spanningen en de gewelddadige geschiedenis van het land is moeilijk te ontsnappen. Tigray, de noordelijkste regio van Ethiopië, is vaak een aanspreekpunt voor geschillen . Het is de thuisbasis van zeven miljoen mensen van de 112 miljoen van Ethiopië: Tigrayans zijn de op twee na grootste etnische groep van het land (de twee grootste, de Oromo en de Amhara, vormen meer dan 60%). Ze hebben een sterke lokale orthodox-christelijke identiteit en een sterk gevoel van wrok tegen de centrale overheid.
Hoe hebben deze spanningen de gebeurtenissen beïnvloed?
In 1974 werd de laatste keizer van Ethiopië, Haile Selassie, afgezet door een socialistische junta. Tijdens de lange periode van militair bewind en burgeroorlog die volgde, leed Tigray vreselijk: het was het epicentrum van de grote hongersnood van 1984. Het separatistische Tigray People's Liberation Front (TPLF) werd echter de machtigste rebellengroep in het land; het vormde een alliantie die in 1991 uiteindelijk de communistische dictatuur ten val bracht.
In de jaren daarna werd de Ethiopische politiek gedomineerd door TPLF-politici zoals Meles Zenawi, de premier van 1995 tot 2012. Meles' heerschappij zorgde ervoor dat Ethiopië vooruitgang boekte in de richting van welvaart en stabiliteit, maar het was ook repressief en vond dat het de Tigrayans oneerlijk ten goede kwam. Dit veroorzaakte grote wrok bij de 80 andere etnische groepen in Ethiopië.
De coalitie van de TPLF werd uiteindelijk in 2018 gedwongen het veld te ruimen door een golf van massale protesten onder leiding van de huidige premier, Abiy, wiens machtsbasis in zijn eigen etnische groep Oromo ligt. Hij vormde de pan-Ethiopische Prosperity Party en verwijderde Tigrayans van sleutelposities.
De Ethiopische premier Abiy Ahmed krijgt een boeket bloemen aangeboden bij zijn aankomst in de stad Jimma in juni 2021
MARCO LONGARI / AFP via Getty Images
Waarom heeft dit geleid tot het huidige conflict?
De TPLF, die aan de macht bleef in Tigray, zag de centraliserende pan-Ethiopische politiek van Abiy als een ondermijning van het federale systeem en het delicate etnische evenwicht van het land. Abiy beschuldigde op zijn beurt de Tigrayans van het brutaal tarten van het gezag van de centrale regering – met name door in september verkiezingen te houden ondanks een nationaal uitstel dat was geïnitieerd vanwege de Covid-19-pandemie.
De zaken kwamen begin november 2020 tot een hoogtepunt, toen de militie van de TPLF een aanval lanceerde op een Ethiopische legerbasis in Tigray, met als doel wapens in beslag te nemen. De TPLF beweerde dat het een preventieve aanval was; in ieder geval, uren later lanceerde Abiy een groot militair offensief in Tigray en riep de noodtoestand voor zes maanden uit in de regio.
Hoe is het conflict verlopen?
Het is moeilijk om zeker te zijn, omdat de regering Tigray een media-black-out heeft opgelegd. Maar het lijkt erop dat beide partijen hun eigen kracht hebben overschat; en dat heeft geleid tot een gruwelijk en langdurig conflict. Het Ethiopische leger viel Mekelle binnen, de hoofdstad van de regio Tigray, en verklaarde de oorlog voorbij.
Maar de TPLF is goed bewapend na decennia van regionale conflicten, en het verspreidde zich, zoals Abiy klaagde, als meel in de wind in de ruige hooglanden van Tigray - waardoor het federale leger een guerrillaoorlog voerde. Om zijn troepen te versterken, heeft het Ethiopische leger zich aangesloten bij milities uit Amhara, ten zuiden van Tigray, en bij Eritrese troepen, wiens dictatuur de TPLF de schuld geeft van de lange oorlog die de twee naties hebben gevoerd.
Hoe erg is de situatie?
Echt verschrikkelijk. In zeven maanden van gevechten zijn ongeveer twee miljoen mensen uit hun huizen in Tigray verdreven en zijn meer dan 60.000 mensen naar buurland Soedan gevlucht. Informatie over dodelijke slachtoffers is schaars, maar het is duidelijk dat duizenden, zo niet tienduizenden mensen zijn omgekomen. Er zijn veel goed bevestigde gevallen van burgerslachtoffers. Duizenden anderen zijn zonder proces gevangengezet. Ongeveer 80% van de ziekenhuizen in de regio is geplunderd en vernietigd in een campagne gericht op het verlammen van de medische diensten, grotendeels door Eritrese troepen.
Er is duidelijk bewijs van wreedheden door beide partijen; Ethiopische en Eritrese troepen zijn beschuldigd van het gebruik van verkrachting als oorlogswapen. Verkrachting begint op achtjarige leeftijd en op 72-jarige leeftijd, vertelde een Ethiopische non de bewaker . Het is zo wijdverbreid, ik blijf het overal zien... Deze verkrachting is in het openbaar, in het bijzijn van familie, echtgenoten, in het bijzijn van iedereen. Ten slotte zijn ook velden, voedselvoorraden en irrigatiesystemen vernietigd.
Tigray-demonstranten buiten de VN in New York
Heeft dit een hongersnood veroorzaakt?
Volgens VN-agentschappen lijden meer dan 350.000 mensen in de regio aan catastrofale hongersnood. Nog eens twee miljoen mensen staan op de rand van een ernstige crisis. Meer dan 5,5 miljoen mensen in Tigray hebben voedselhulp nodig. Om hongersnood te verklaren, moet ten minste 20% van de bevolking te lijden hebben onder extreme voedseltekorten, dus de regio heeft technisch gezien geen hongersnood; maar er is al een humanitaire ramp gaande.
Hoe heeft de wereld gereageerd?
Langzaam. De Afrikaanse Unie, waarin Ethiopië een belangrijke speler is, heeft verzuimd op te treden. Oproepen van de VS tot terugtrekking van de Eritrese en Amhara-troepen uit Tigray waren aan dovemansoren gericht. In mei heeft Washington te laat sancties opgelegd aan Ethiopië - een belangrijke bondgenoot van de VS in de onstabiele Hoorn van Afrika - en aan Eritrea. De EU heeft ondertussen bijna € 90 miljoen aan begrotingssteunbetalingen aan Ethiopië uitgesteld, die volgens haar niet zouden worden hervat zonder onbelemmerde humanitaire toegang en een onafhankelijk onderzoek naar mensenrechtenschendingen tijdens het conflict.
Maar Ethiopische functionarissen hebben de oproep tot een staakt-het-vuren afgewezen. En, temidden van verontwaardiging over de wreedheden begaan door regeringsgebonden troepen, hebben tienduizenden jonge mannen zich vrijwillig aangemeld om met Tigrayan-troepen te vechten, waardoor een spoedige oplossing van het conflict onwaarschijnlijk is.
Abiy: van vredestichter tot krijgsheer
Nog niet zo lang geleden was Ethiopië in de greep van Abiymania. De premier van Ethiopië werd in 2018 gekozen en startte een reeks ambitieuze hervormingen om een historisch gebroken natie te verenigen. Duizenden politieke gevangenen werden vrijgelaten; straatverkopers in Addis Abeba verkochten stickers, posters en T-shirts met zijn gezicht; radiostations zongen stromende liedjes over hem uit.
In 2019 ontving Abiy de Nobelprijs voor de Vrede voor het beëindigen van de 20-jarige oorlog van zijn land met Eritrea. Oorlog is het toonbeeld van de hel, zei hij in zijn toespraak, waarin hij de Eritrese dictator Isaias Afwerki dankte.
Premier Abiy is te zien op het podium tijdens de ceremonie van de Nobelprijs voor de Vrede 2019 in het stadhuis van Oslo
Erik Valestrand / Getty Images
Twee jaar later voeren troepen onder zijn controle een wrede oorlog tegen zijn eigen volk. De VS hebben de regering van Abiy beschuldigd van etnische zuivering in Tigray; de patriarch van de Ethiopisch-orthodoxe kerk heeft gezegd dat de regering een genocide pleegt.
Ethiopië heeft de verkiezingen, die op 5 juni zouden plaatsvinden, opnieuw uitgesteld vanwege logistieke problemen; ze zijn nu gepland voor 21 juni (de EU heeft plannen om de verkiezingen waar te nemen geannuleerd, omdat ze niet de nodige garanties van de regering heeft gekregen). En zonder tekenen dat hij zijn militaire campagne in Tigray versoepelt, lijkt Abiy met de dag meer op de sterke mannen uit het verleden van Ethiopië.
