Holacracy en andere theorieën over de plattere aarde
Empowerment van werknemers is een van de zakelijke trends die Amerika vormgeven. Maar is het slechts een utopische droom?
Managementmodes komen en gaan, maar een die dit jaar veel aandacht heeft getrokken, is 'Holacracy' - een systeem dat is bedacht en gedeponeerd door consultant Brian Robertson, dat formele bedrijfshiërarchieën vervangt door een plattere structuur die bestaat uit zelfsturende 'cirkels' . Tot nu toe schijnbaar onomstreden: instellingen als de Harvard Business Review roemen al jaren de voordelen van plattere organisaties. Maar er is iets met Holacracy dat ongewoon sterke emoties oproept.
Sloot de baas!
Bekeerd tot Holacracy's 'sloot de baas' en 'verdeel macht'-ethos beweren dat het systeem niet minder is dan een revolutie in de manier waarop bedrijven worden beheerd en gestructureerd. In plaats van in één richting te reizen - omhoog - reist verantwoordelijkheid langs veel verschillende paden door en door het bedrijf, waardoor specifieke functietitels overbodig worden. Een van de kernattracties van Holacracy is dat het, in tegenstelling tot conventionele managementstructuren, geworteld is in de moderne technologische realiteit. Het systeem bouwt voort op het soort workflowsoftware dat eind jaren negentig voor het eerst opkwam. Als zodanig wordt wel eens beweerd dat Holacracy een manier is om de informele manier waarop moderne bedrijven al werken te formaliseren.
Voorstanders stellen dat door werknemers aan te moedigen 'zich meer als ondernemers te gedragen', Holacracy bedrijven flexibeler maakt voor veranderende situaties - en dus veerkrachtiger op de lange termijn. Andere voordelen die worden aangeprezen, zijn de eliminatie van 'arrogante' leidinggevenden, efficiëntere vergaderingen en zelfs de afschaffing van kantoorpolitiek. Wat is er niet leuk aan?
Naar verluidt hebben zo'n 300 Amerikaanse bedrijven het systeem omarmd, waaronder mede-oprichter van Twitter, Evan Williams, die het uitprobeert in zijn nieuwe uitgeverij, Medium. Maar misschien wel de meest geavanceerde van deze proeftuinen is Zappos, een online schoenenwinkel die eigendom is van Amazon, een miljardenbedrijf dat Holacracy in 2013 begon te implementeren. 'We willen dat Zappos meer als een stad gaat functioneren en minder als een organisatie', zegt CEO Tony Hsieh tegen Quartz. 'Bedrijven gaan dood, steden niet.'
Goeroes op hol geslagen?
Toch is het eerlijk om te zeggen dat Holacracy een behoorlijk deel van de schande heeft aangetrokken. Memorabel beschreven door het tijdschrift Forbes als een voorbeeld van 'goeroes die wild zijn geworden', noemen critici het systeem onwerkbaar en een recept voor organisatorische chaos. Sommigen hebben zelfs opmerkingen gemaakt over de verontrustend 'cultish' neigingen. De aanvoerder is professor Jeffrey Pfeffer van Stanford's Graduate School of Business, die zichzelf omschrijft als een 'realist'. Holacracy, stelt hij, druist in tegen alles wat we weten over de menselijke psyche en zijn instinct om pikorden te creëren. Wat de geprezen verdiensten van zelfsturende, leiderloze systemen ook mogen zijn, hiërarchie is 'here to stay'. Anders beweren is de werkelijkheid ontkennen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Schadenfreudisten deze zomer van kracht waren toen er berichten kwamen over een stafopstand bij Zappos. Toen Hsieh een ultimatum kreeg om het nieuwe systeem te omarmen of te vertrekken, kozen bijna 210 van de 1.500 werknemers ervoor om betaald ontslag te nemen. 'Het is best wel lekker ironisch', merkte Jeffrey Pfeffer op, 'dat zelfbestuur van bovenaf wordt afgekondigd'. Maar de aanhangers van Holacracy zien daar geen tegenstrijdigheid in. 'Stel je een land voor dat van een dictatuur naar een democratie gaat', werpt Holacracy-oprichter Brian Robertson tegen. 'De gemakkelijkste weg is voor de dictator om autocratisch te bepalen dat dit nu onze grondwet is.' In plaats van ons te concentreren op de 14 procent van de Zappos-weigeraars die niet konden verdragen wat men omschreef als 'lastige sociale experimenten', zouden we die 86 procent van de medewerkers van het bedrijf die toegewijde gelovigen blijven, moeten beschouwen.
Iets beters veranderen...
Het is duidelijk dat de jury nog niet weet of Zappos' experiment in Holacracy vruchten zal afwerpen - zelfs Robertson geeft toe dat ze een 'meerjarige reis' tegemoet gaan. Maar hoewel Holacracy kan worden beschouwd als een extreem voorbeeld van de beweging naar een platter, meer democratisch management, lijdt het geen twijfel dat de tijdgeest daar naartoe gaat. Een goede zaak ook, zeggen degenen die vinden dat de managementhervorming van verborgen organisaties veel te laat is. Zoals Stefan Stern, een gastprofessor aan de Cass Business School in Londen, opmerkt: 'Een bestuur dat zichzelf niet in het hart van een strikte hiërarchie ziet opereren, maar eerder ingebed is in het hart van een levende organisatie, zal waarschijnlijk beter leiderschap bieden en betere vragen stellen. van medewerkers, oog in oog met hen communiceren.'
Sommigen zullen altijd geloven in de inherente voordelen van een rigide organisatie. Zoals Jeffrey Pfeffer schetst: hiërarchie maakt complexiteit mogelijk - en kan creativiteit juist voeden in plaats van belemmeren. Zeker, er zijn talloze voorbeelden van creatieve pioniers – Steve Jobs van Apple springt in het oog – die nooit echt bekend stonden om hun democratisch leiderschap.
Uiteindelijk kunnen krachten van buitenaf een rol spelen in de manier waarop bedrijven evolueren.
In 1928, toen John Spedan Lewis, architect van John Lewis, de favoriete warenhuisketen van Midden-Engeland, een partnerschap oprichtte dat werknemers mede-eigendom van het bedrijf en een aandeel gaf in de manier waarop het wordt geleid, was de stap even pragmatisch als principieel. Lewis was geschrokken van de Russische Revolutie en de aanhoudende opmars van het socialisme en dacht dat een bedrijf dat gebaseerd was op eerlijkheid een betere overlevingskans had. Het zal interessant zijn om te zien of de huidige politieke verschuiving naar links een vergelijkbare impact heeft op de huidige pragmatici van bedrijven.
Krijg uitzicht vanaf de overkant van de vijver, dagelijks bijgewerkt op: www.theweek.co.uk/transatlantic-report
