De Deliveroo-revolutie
Online voedselbezorgplatforms zoals Deliveroo en Uber Eats hebben de manier waarop miljoenen mensen eten veranderd. Maar tegen welke prijs?
Bekijk alle pagina's
Waar komt Deliveroo vandaan?
Het werd in 2013 in Chelsea mede opgericht door Will Shu, een Amerikaanse investeringsbankier die door Morgan Stanley van New York naar Londen was gestuurd, en was verbaasd over hoe weinig afhaalmogelijkheden er in de stad waren. De afhaalmarkt – ooit gedomineerd door pizzaketens en lokale Chinese en Indiase restaurants – was al aan het veranderen, dankzij het internet en de lancering van de iPhone in 2007. Just Eat, een website die bestellingen van klanten aan restaurants doorgaf, was geopend hier in 2006. Maar Deliveroo verwerkte niet alleen de bestellingen, maar regelde ook de bezorging met eigen koeriers. Het begon met een handvol renners die zich in een Starbucks-vestiging vestigden. Tegenwoordig heeft het 140.000 restaurantpartners in 12 landen, bediend door 110.000 koeriers; en een jaarlijkse omzet van meer dan £ 1 miljard. Het zal binnenkort naar de London Stock Exchange gaan, met een waarde van maximaal £ 8,8 miljard.
Hoe groot is de afhaalmaaltijden in het VK vandaag de dag?
De markt is de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld in omvang. In 2019 was het ongeveer £ 8,5 miljard waard, grotendeels dankzij de groei van online bezorgplatforms. Just Eat, dat nu een vergelijkbare service biedt als Deliveroo, is de grootste van het VK. De andere grote speler, Uber Eats, werd in 2016 geopend in Groot-Brittannië (wereldwijd genereert het nu meer geld dan de taxiservice van Uber). Hun apps en websites bieden degenen in de grote steden van het VK een duizelingwekkend scala aan culinaire opties - van McDonald's tot etnische specialiteiten tot lekker eten - met één tik op een app. Het was onvermijdelijk dat de pandemie een enorme toename van de vraag zag, aangezien mensen die thuis vastzaten last kregen van kookmoeheid, terwijl duizenden restaurants afhaalmaaltijden lanceerden om het hoofd boven water te houden. De consumentenbestedingen aan Just Eat zijn in 2020 met 54% gestegen en aan Deliveroo met 64%. De kernactiviteit van laatstgenoemde brak voor het eerst zelfs in contanten, hoewel het bedrijf over het algemeen nog steeds grote verliezen leed.
Wat zijn de voordelen van deze bezorgplatforms?
Veel restaurants verwelkomen de nieuwe platforms omdat ze een alternatieve inkomstenstroom bieden. De bezorgbedrijven bieden een kant-en-klare infrastructuur, een betrouwbare service en uitgebreide marketing. In theorie hoeven de restaurants alleen de techniek te installeren, de kosten te betalen en het eten te koken; dan komen de bestellingen binnen. Deliveroo beweert dat restaurants waarmee het samenwerkt, hun omzet tot 30% zien stijgen. Uiteraard ondersteunt dit banen: een rapport van Capital Economics in oktober wees uit dat online bezorgdiensten tussen april en juni vorig jaar 100.000 Britse restaurantbanen hebben helpen beschermen. En consumenten, die hebben geprofiteerd van een enorme groei in keuze en gemak, lijken gelukkig genoeg om bezorgkosten te betalen.
Zijn ze goed voor restaurants?
Ze zijn een soort vergiftigde kelk. De bezorgplatforms brengen commissies in rekening tussen 15% en 35% (grote en wenselijke ketens krijgen de beste deals; onafhankelijken of degenen die meer dan één app gebruiken, krijgen strengere voorwaarden). Veel restaurants hebben het gevoel dat ze verdoemd zijn als ze dat doen en verdoemd als ze dat niet doen: ze moeten de platforms gebruiken om hun marktaandeel te behouden; maar in een bedrijf dat met dunne marges draait, kan de forse commissie het verschil zijn tussen winst en verlies. Als de online bestellingen echt extra business vertegenwoordigen, is dat één ding. Maar velen zijn bang dat afhaalmaaltijden hun klantenbestand kannibaliseren. En wanneer diners thuis eten, verliezen restaurants waardevolle frisdrank- en alcoholverkopen. Grote hoeveelheden internetverkopen zorgen er ook voor dat renners door hun restaurants gaan, wat de sfeer verpest. Velen hebben ervoor gekozen om elders in donkere keukens te investeren .
Zijn de platforms goede werkgevers?
Zoals veel werkgevers in de gig-economie classificeert Deliveroo zijn bezorgers als zelfstandigen, waardoor ze de rechten en voordelen worden ontzegd die werknemers zouden krijgen. Sinds 2016 worden ze per stuk betaald in plaats van een uurloon, vanaf £ 3,75 per levering. Uber Eats hanteert een soortgelijk systeem. De platforms beweren dat koeriers de flexibiliteit prettig vinden: ze kunnen hun eigen uren bepalen. Dit is slechts ten dele waar. Je kiest je uren niet. Het weer en klanten kiezen je uren, vertelde een renner aan The Economist. Hoeveel je verdient hangt af van hoe vaardig je het systeem speelt: op het juiste moment op de juiste plaats zijn voor de taken en de verschillende bonussen die beschikbaar zijn voor snelle levering inpakken. Koeriers zijn overgeleverd aan de app, wat stressvol is - en de zoektocht naar het maximaliseren van banen kan rijders aanmoedigen om snel en gevaarlijk te rijden.
Kan deze situatie veranderen?
Zelfstandigen kunnen moeilijk collectief actie ondernemen: ze kunnen lid worden van vakbonden, maar bedrijven hoeven ze niet te erkennen. Maar de politieke en juridische druk op bedrijven in de gig-economie neemt toe. Eind vorig jaar stemde Just Eat ermee in om een uurloon te gaan betalen, evenals vakantie- en ziektegeld, pensioen en uitkeringen. Uit een historische zaak van het Britse Hooggerechtshof vorige maand bleek dat de taxichauffeurs van Uber arbeiders zijn en geen onafhankelijke contractanten. Deze beslissing heeft echter geen directe invloed op platforms voor voedselbezorging.
Zijn de platforms een goede zaak?
Samen vertegenwoordigen de platforms een enorme digitale verstoring van de restaurantbusiness, vergelijkbaar met die van Uber, Airbnb, iTunes, Netflix of Amazon (een grote investeerder in Deliveroo) in hun respectievelijke sectoren. Ze bieden een nieuwe en uitstekende service aan de consumenten, die enthousiast hebben gereageerd. Maar net als deze andere vormen van platformkapitalisme zijn ze verontrustend: ze bieden een precair leven voor de arbeiders onderaan de stapel, en enorme winsten voor degenen aan de top. Het lijkt onwaarschijnlijk dat ze de rijke ervaring van uit eten gaan ooit echt zullen vervangen. Trouwens, sommige soorten voedsel - curries of stoofschotels - reizen goed; maar anderen, zoals pasta, chips en tempura, doen dat niet. Toch lijkt het onvermijdelijk dat afhaalplatforms een beetje meer leven uit de worstelende winkelstraten van Groot-Brittannië zullen blijven zuigen.
