Yang Zhaoshi's verhaal: kleine voetjes, enorme brutaliteit
Onze China-correspondent ontmoet een van de weinige vrouwen in leven die gedwongen werden hun voeten vast te binden
Gary Michael Jones
HET IS NOG STEEDS mogelijk in het China van vandaag met wolkenbrekende wolkenkrabbers, supersnelle bullet-treinen en blitse winkelcentra die te kort worden gedaan door de meedogenloze tradities van het verleden.
Ik vond Yang Zhaoshi op een rotanstoel op de binnenplaats van haar ouderlijk huis in een boerendorp in de provincie Yunnan. 'Ik kan me niet echt herinneren hoe oud ik ben,' vertelde ze me. 'Maar ik weet dat ik geboren ben in het jaar van de os.'
Wat opviel was niet haar leeftijd - ze zou bijna 100 worden - maar haar kleine voetjes: ze waren iets meer dan 10 cm lang.
Yang is een van de weinige nog in leven zijnde vrouwen die de beproeving van voetbinden moest ondergaan - een traditie die begon als een statussymbool, werd een vorm van vrouwelijke onderwerping en uiteindelijk een seksuele fetisj.
'Het was zo pijnlijk, maar mijn moeder zei dat als ik het niet zou doen, ik nooit een man zou vinden, niemand me zou hebben', zei Yang, een weduwe en moeder van vier kinderen, een grootmoeder, overgrootmoeder en betovergrootmoeder. -grootmoeder van meer kinderen dan ze zich meteen kan herinneren. 'Het was in die tijd niet vreemd om te doen - veel meisjes in Liuyi [haar dorp] hadden kleine voeten. De traditie was hier sterk. Als je voeten klein waren, werd je bewonderd, je was speciaal.' Het proces van het vastbinden van de voeten begon toen een meisje tussen de vier en zeven jaar oud was. Yang was zes.
Eerst werden haar voeten gedrenkt in warm water of dierlijk bloed vermengd met kruiden. Met haar teennagels kort geknipt, kreeg ze een rustgevende voetmassage.
Dan zou de horror beginnen. Elke teen - behalve de grote - zou worden gebroken en onder de zool worden gevouwen om elke voet in de vorm van een zogenaamde 'gouden lotus' te vormen, eeuwenlang vereerd in China als het toppunt van vrouwelijke schoonheid en verfijning.
Daarna werd de voet omwikkeld met binddoek. Elke dag werd de voet uitgepakt en weer ingepakt, maar dan strakker. De voeten van de jongen werden in steeds kleinere schoenen geperst en met de hand gevormd om een hoge boog en een hoefachtig uiterlijk te creëren totdat de voet tussen de 7 en 10 cm lang was.
Yang's verbrijzelde voeten zouden die kant opgaan - en voor het leven misvormd blijven. Hoewel de legende zegt dat de praktijk duizenden jaren geleden begon, suggereert geschreven bewijs dat het waarschijnlijk veel later, aan het hof van de Song-dynastie (960AD-1279), in alle ernst werd aangenomen.
Geleerden zijn het erover eens dat binden een teken van sociale status was: als de voeten van een vrouw waren vastgebonden en ze daarom niet in staat was om handenarbeid te verrichten, zou ze worden beschouwd als behorend tot de adellijke klasse. Anderen houden vol dat het vastbinden van de voeten een vorm van vrouwelijke onderwerping was en dat het geleidelijk een seksuele fetisj werd voor Chinese mannen. Wat zeker is, is dat voetbinding zich langzaam verspreidde naar de lagere klassen die streefden naar een hogere sociale status.
Yang herinnert zich dat, terwijl moeders of andere vrouwelijke familieleden traditioneel begonnen met het dagelijkse proces van het vastbinden van de voeten, van de slachtoffers werd verwacht dat ze het kwellende, verlammende ritueel binnen enkele weken zouden overnemen. 'Het zou zo'n pijn doen, maar anderen zouden lachen als je het niet aankon, dus dwong ik mezelf', zei Yang.
Tegenwoordig heeft ze echter een helpende hand met haar voeten nodig. 'Ik ben nu oud en het is niet gemakkelijk om te buigen, dus de vrouw van mijn tweede zoon doet het,' zei Yang, knikkend naar haar 70-jarige schoondochter. 'Het duurt maar een minuutje,' bood de vrouw aan, terwijl ze naar voren stapte, naast Yang op haar hurken ging zitten en breed glimlachte. 'Zou je het willen zien?' Zonder op een antwoord te wachten, greep ze Yangs rechterbeen, kruiste het over het linkerbeen en deed haar zwarte vilten schoen uit, die sierlijk was geborduurd met kleurrijke bloemen en zangvogels. Ze sloeg Yangs sok uit en maakte behendig de vervaagde blauw-canvas band los, waarbij ze snel de knoestige, schilferige en enigszins scherpe voet eronder onthulde.
Yangs kleinste tenen waren bijna platgedrukt, en tussen de hiel en de bal van haar voet liep een schokkend diepe spleet - het resultaat van het op onnatuurlijke wijze omhoog duwen van de voetboog, waardoor de lengte van de voet werd verminderd. Yang werd geboren slechts een jaar nadat het vastbinden van de voeten in China was verboden, in 1912, na de val van de keizerlijke Qing-dynastie en de oprichting van een republiek. De praktijk, die door het nieuwe nationalistische regime als achterlijk en beschamend werd beschouwd, ging echter heimelijk door in afgelegen gebieden. Grotendeels geïsoleerd van de autoriteiten, was het gebied rond Liuyi een van de laatste plaatsen in China waar het ritueel werd opgegeven, en in het begin van de jaren vijftig werden meisjesvoeten nog steeds vastgebonden - zelfs nadat de communisten in 1949 aan de macht waren gekomen en Mao Zedong had de beroemde gendergelijkheid verheerlijkt door te verklaren dat vrouwen 'de halve hemel omhoog houden'. Zelfs eind jaren negentig woonden er nog meer dan 200 vrouwen met gebonden voeten in en rond Liuyi. Tegenwoordig zijn dat er minder dan 20. 'De bergen zijn hoog en de keizer is ver weg', zei Yangs oudste zoon, waarbij hij een oud Chinees spreekwoord gebruikte om uit te leggen hoe de voetbinding ondanks het verbod bleef bestaan.
Gekleed in een blauw Mao-jack en een stoffen pet, zag hij er in het huidige China net zo uit als zijn moeder. '[Voetbinden] werd geheim gehouden', zei hij. 'Als er overheidsfunctionarissen kwamen, zouden de dorpsmeisjes worden opgesloten. Als de ambtenaren weg waren, ging het leven gewoon door.'
