David Hockney en Martin Gayford over de geschiedenis van foto's
In een fragment uit hun nieuwe boek bespreekt het paar alles van Michelangelo tot Walt Disney en het blijvende belang van kunst
'Foto's zijn overal om ons heen: op laptops, telefoons, in tijdschriften, kranten, boeken... en zelfs - nog steeds - aan muren', schrijven David Hockney en Martin Gayford in de inleiding van hun nieuwe boek, A History of Pictures - Van de grot naar het computerscherm. 'Het is net zo goed door middel van beelden als woorden dat we denken, dromen en proberen de mensen en de omgeving om ons heen te begrijpen.'
Het probleem waarmee alle fotomakers worden geconfronteerd, is echter hetzelfde: hoe kunnen driedimensionale mensen, dingen en plaatsen op een plat oppervlak worden gecomprimeerd? In het nieuwe boek plaatsen Hockney, die in bijna elk medium werk heeft gemaakt, en Gayford, een kunstcriticus en auteur van veelgeprezen boeken over Van Gogh, Constable en Michelangelo, een rijke verscheidenheid aan afbeeldingen naast elkaar, variërend van een Disney-cartoon tot een schilderij van Velasquez in hun onderzoek naar hoe en waarom foto's zijn gemaakt door de millennia heen.
Gepresenteerd als een geïnformeerd maar informeel gesprek, ziet het boek zijn co-auteurs, naast vele andere onderwerpen, onderzoeken wat een plat oppervlak interessant maakt, hoe beweging kan worden weergegeven in een plat beeld en hoe schilderen, tekenen, film en fotografie diep met elkaar verbonden zijn . Hier zijn enkele uittreksels.
Elke foto is een verslag van ergens naar kijken
David Hockney: 'Walt Disney was een geweldige Amerikaanse artiest. Hij is misschien een beetje sentimenteel, maar wat hij deed was een hele prestatie. Wie waren de beroemdste sterren van de jaren dertig en veertig? Mickey Mouse en Donald Duck. Als je mensen vraagt naar Hollywood-films in de jaren dertig, beginnen ze Humphrey Bogart, Clark Gable of Greta Garbo te noemen, maar Mickey Mouse en Donald Duck zijn er nog steeds.
'Disney leek een beetje op Warhol omdat hij een fabriek had en niet al het werk zelf deed. De kunstwereld zou die vergelijking niet leuk vinden omdat ze zijn schmaltziness haten, maar dat doet niets af aan zijn prestaties met afbeelding.'
Martin Gayford: 'Als je de geschiedenis van foto's als een continuüm gaat bekijken, zie je verbanden tussen beelden die uit heel verschillende tijden en plaatsen komen.'
DH: 'Kijk naar de kamelen in Aanbidding der wijzen door Giotto [hierboven], uit de Scrovegni-kapel, Padua, geschilderd in het begin van de 14e eeuw. Daar is Walt Disney.'
Wat maakt een merk interessant?
MG: 'In zijn hedendaagse biografie van Michelangelo, gebaseerd op de herinneringen van de kunstenaar zelf, vertelt Condivi het verhaal van hoe in 1496 een machtige kardinaal zijn agent van Rome naar Florence stuurde om de kunstenaar te vinden die een bepaald beeldhouwwerk had gemaakt dat hij had gekocht. Deze man, een Romeinse aristocraat genaamd Jacopo Gallo, kwam naar het huis van de kunstenaar. Michelangelo had daar geen werk om Gallo te laten zien als bewijs van zijn capaciteiten, dus 'nam hij een ganzenveer en beeldde hij een hand voor hem af met zo'n gratie en lichtheid dat hij daar stomverbaasd stond'.'
DH: 'Condivi's verhaal over Jacopo Gallo en de tekening van de hand is volkomen geloofwaardig. Je zou verbaasd zijn als je een tekening van Michelangelo voor je ogen zou zien verschijnen, vooral als je niet veel over hem wist. De tekeningen van Michelangelo zijn verbluffend. Ik heb bijzondere gehouden in het Teylers Museum in Haarlem...
'Ik heb altijd schaduwen opgemerkt, simpelweg omdat er niet veel waren in Bradford... de schaduw is gewoon de afwezigheid van licht. Maar zien we noodzakelijkerwijs altijd schaduwen? Je hoeft ze niet bewust te zien. Het feit dat mensen een foto kunnen maken met hun eigen schaduw erin zonder het te merken, suggereert dat ze zich er niet van bewust zijn. Schaduwen kun je negeren tijdens het tekenen, zoals bijvoorbeeld de oude Grieken deden. Ik kan, als ik met slechts een lijn teken; je kunt ervoor kiezen ze er niet in te doen.'
MG: 'Grote fotografen zijn zich niet alleen bewust van schaduwen; ze gebruiken ze voor een maximaal expressief effect. In het genre dat bekend staat als film noir zorgden sterke belichting en de diepe schaduwen voor de dramatische sfeer.'
DH: 'Het is een soort grap, maar ik meen het echt als ik zeg dat Caravaggio Hollywood-verlichting heeft uitgevonden. Het is een uitvinding, in die zin dat hij snel doorhad hoe hij dingen dramatisch kon verlichten. Ik heb altijd een beetje schaduwen gebruikt, want dat heb je onder een figuur nodig om het te aarden, maar de mijne lijken meer op die van Giotto dan die van Caravaggio. Ik gebruik schaduwen die je in gewone lichtomstandigheden ziet; die van Caravaggio vind je niet in de natuur.
'Het is interessant dat schaduwen bijna uitsluitend Europees zijn. Weinigen hebben erop gewezen. De meeste kunsthistorici, die Europa-gecentreerd zijn, realiseren zich niet dat er vrijwel geen schaduwen zijn in Chinese kunst, niet Perzische of Japanse. Ze zijn een van de dingen die het grote verschil maken tussen westerse kunst en de kunst van ergens anders. Ze zijn ontzettend belangrijk.'
Een selectie prints van David Hockney wordt aangeboden in Christie's veilingen op 27 oktober en 1-2 november; christies.com
A History of Pictures — From the Cave to the Computer Screen door David Hockney en Martin Gayford wordt uitgegeven door Thames & Hudson, £29,95. Beschikbaar van De Week Boekhandel voor € 26,00.
